51ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης
Ελληνικές ταινίες και φεστιβάλ: ραντεβού στα τυφλά
Τελευταία ημέρα σήμερα για το 51ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Ο,τι εντυπώσεις και να άφησε, όσα εισιτήρια και να έκοψε, όσο και να έγινε με τις τσέπες γεμάτες καβούρια προσέχοντας πού θα ξοδευτεί κάθε ευρώ, είχε μια αχίλλειο πτέρνα: τη φτωχή παρουσία του ελληνικού κινηματογράφου.
Η αρχή έγινε πέρυσι, μαζικά και συντονισμένα, όταν οι «κινηματογραφιστές στην ομίχλη» απείχαν από το φεστιβάλ απαιτώντας νέο κινηματογραφικό νόμο. Και να που ενώ ο νόμος του Παύλου Γερουλάνου είναι ένα βήμα πριν από την ψήφισή του, μόνο 23 Ελληνες σκηνοθέτες -εκ των οποίων οι 14 με ψηφιακή παραγωγή- τίμησαν τη διοργάνωση.
Οι λόγοι είναι πολλοί και σύνθετοι. Ο Λάκης Παπαστάθης, για παράδειγμα, παρ' όλο που φέτος έχει νέα ταινία, το «Ταξίδι στη Μυτιλήνη», δεν την έφερε στη Θεσσαλονίκη. «Δεν θέλω να συμβάλω στον ανθελληνισμό του φεστιβάλ και να νιώθω ξένος στον τόπο μου», εξηγεί. Αναφέρεται στην απόφαση του διευθυντή του φεστιβάλ, Δημήτρη Εϊπίδη, να περιορίσει τις προβολές των ελληνικών ταινιών στις αίθουσες του λιμανιού. Παραδοσιακά γίνονταν στο σημείο αναφοράς του φεστιβάλ, το «Ολύμπιον», όπου φέτος προβάλλονται μόνο οι δύο ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού (τα «Attenberg», «Απνοια»).
Λίγες και καλές
Δεν είναι η μοναδική αιτία για τον Παπαστάθη. «Δεν έχει, γενικά, κίνητρο ο σκηνοθέτης να προβάλει την ταινία του στο φεστιβάλ. Θα έπρεπε να υπάρχουν χρηματικά βραβεία από σωστές επιτροπές και να γίνεται επιλογή των ταινιών. Να μην παρουσιάζονται εκατό ελληνικές ταινίες, αλλά δέκα καλές, αυτές που θέλουμε να βλέπουν και οι ξένοι καλεσμένοι. Το ελληνικό σινεμά ήταν πάντοτε στο αίμα του φεστιβάλ, ακόμα και την εποχή των διαστρεβλωμένων επιτροπών», λέει.
Στο ζήτημα της επιλογής των ταινιών συμφωνεί και ο Δημήτρης Αθανίτης. «Δεν γίνεται να παίζονται οι καλλιτεχνικές και οι εμπορικές ταινίες μαζί. Αλλά σίγουρα η ελληνική ταινία πρέπει να είναι κυρίαρχη στο φεστιβάλ». Υπάρχουν πολλοί τρόποι να επωφεληθούν οι ταινίες από το φεστιβάλ. Προτείνει δύο: «Πρέπει να προωθεί τις συμπαραγωγές των ελληνικών ταινιών με βαλκανικές χώρες και να γίνονται ανάλογα αφιερώματα». Ο Δ. Αθανίτης δεν είναι καθόλου αισιόδοξος για τη σχέση του φεστιβάλ με τις ελληνικές ταινίες. «Οι σκηνοθέτες και οι παραγωγοί», εξηγεί, «θα απαξιώσουν το φεστιβάλ γιατί δεν τους προσφέρει κίνητρα. Αλλά και το φεστιβάλ γενικά δεν έχει στόχο. Η κρίση είναι πιπίλα. Δεν έχουν σημασία τα λεφτά, αλλά η διάθεση και οι ιδέες».
Ο Γιάννης Οικονομίδης έχει ακόμα έναν παράγοντα να προσθέσει που εξηγεί και τους λόγους για τους οποίους δεν έφερε τον «Μαχαιροβγάλτη» στο φεστιβάλ. «Η πόλη είναι απούσα από το φεστιβάλ. Γιατί να φέρουμε τις ταινίες μας; Για να τις χειροκροτήσουν οι Αθηναίοι που ανεβαίνουν; Ο "Μαχαιροβγάλτης" παίζεται σε αίθουσα της Θεσσαλονίκης και έκανε 30 εισιτήρια. Η ίδια η πόλη δεν έχει σινεφίλ κοινό, ούτε στηρίζει το φεστιβάλ», λέει.
Δεν μπορούμε μέσα σε όλα αυτά να αγνοήσουμε και το γεγονός ότι, όπως λέει ο σκηνοθέτης Τάσος Μπουλμέτης, πρόεδρος της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου, «ο κινηματογραφικός κόσμος είναι σε αναταραχή που δεν έχει καταλαγιάσει. Δεν έχει ξεκαθαρίσει το τοπίο ως προς τις προθέσεις, ούτε έχει αναδειχθεί κοινή σχέση των σκηνοθετών με το φεστιβάλ». Προσθέτει και ακόμα μία δύσκολη παράμετρο. «Η διανομή των ελληνικών ταινιών έχει αλλάξει. Κάποτε ήταν πιο δύσκολα τα πράγματα. Μην ξεχνάμε ότι το φεστιβάλ ήταν μερικές φορές επικίνδυνο. Οι ταινίες έφευγαν συνήθως με αρνητικό στίγμα και κριτικές και αυτό έπαιζε ρόλο στο αν θα βγουν στις αίθουσες».
«Θέλουν τα βελούδα»
Τι λέει, όμως, ο Δημήτρης Εϊπίδης για όλα αυτά; Κατ' αρχάς αρνείται τις κατηγορίες ότι δεν προσπάθησε να πείσει τους σκηνοθέτες να καταθέσουν τις ταινίες τους. Οχι μόνο τους έπαιρνε τηλέφωνο ή τους συναντούσε, αλλά έδωσε παράταση στην προθεσμία υποβολής των ταινιών. «Αν οι σκηνοθέτες δεν είχαν αργήσει να αποφασίσουν τι θα κάνουν, ίσως η ελληνική παρουσία να ήταν καλύτερη. Σκεφτόμασταν να κάνουμε εκδηλώσεις για το ελληνικό σινεμά και να εκδώσουμε έναν κατάλογο. Αλλά πραγματικά ήρθαν στο παρά πέντε», λέει.
Και ο εκτοπισμός των ελληνικών ταινιών από το «Ολύμπιον»; «Το διαγωνιστικό τμήμα είναι η σημαία ενός φεστιβάλ», απαντά ο Δ. Εϊπίδης. «Δεν μπορεί να φύγει από το "Ολύμπιον" για να μπούνε οι ελληνικές ταινίες. Οι προβολές στις αίθουσες του λιμανιού είναι καλύτερες, με πιο εξελιγμένες τεχνικές εγκαταστάσεις. Για κάποιους μάλλον είναι θέμα γοήτρου και βελούδινων θέσεων το πού θα παίζονται οι ταινίες τους».
Συμφωνεί σ' αυτό και ο Μισέλ Δημόπουλος, διευθυντής του φεστιβάλ επί 13 χρόνια (1992-2005). «Οι ταινίες του Διεθνούς Διαγωνιστικού τμήματος πρέπει να προβάλλονται στην κεντρική αίθουσα. Επίσης, πρέπει να γίνεται επιλογή των ελληνικών ταινιών και να προβάλλεται το απάνθισμα, οι ταινίες δηλαδή που έρχονται στο φεστιβάλ με καλλιτεχνική υπεραξία».
Ο Δημήτρης Εϊπίδης επιμένει ότι «οι προθέσεις είναι θετικές. Το φεστιβάλ προσφέρει το τμήμα της αγοράς για να μπορούν οι σκηνοθέτες μας να προωθήσουν τις ταινίες τους σε ξένους. Αν το φεστιβάλ δεν στηρίξει το ελληνικό σινεμά, δεν έχει λόγο ύπαρξης. Πρέπει να πορευτούμε χέρι χέρι με τους Ελληνες δημιουργούς». *
